СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ ІС-ҚИМЫЛ ЖӨНІНДЕГІ ЖАДНАМА

Жарияланған күні:
2020-22-05 сағат 23:06

«Нұр-Сұлтан қаласы әкімдігінің халықты      жұмыспен қамту орталығы» КММ

 

СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ ІС-ҚИМЫЛ ЖӨНІНДЕГІ ЖАДНАМА

 

«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 22-бабына сәйкес, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылды өз құзыреті шегінде барлық мемлекеттік органдар, ұйымдар, квазимемлекеттік сектор субъектілері мен лауазымды адамдар жүргізуге міндетті.

«Қазақстан Республикасында қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту және құқық қорғау қызметін одан әрі жетілдіру жөніндегі қосымша шаралар туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 22 сәуірдегі № 793 Жарлығымен мемлекеттік органдардың, мемлекеттік ұйымдардың және мемлекеттің қатысу үлесі бар ұйымдардың басшыларына сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл үшін дербес жауаптылық белгілене отырып, осы жөнінде тікелей міндет жүктелді.

Жемқорлық түсінігін ресми түсіндіру, «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Қазақстан Республикасы Заңымен мынадаймағынада қолданылады:

Сыбайлас жемқорлық – жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдардың, мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдардың, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдарға теңестiрiлген адамдардың, лауазымды адамдардың өздерінің лауазымдық (қызметтік) өкiлеттiктерін және соған байланысты мүмкiндiктерiн жеке өзi немесе делдалдар арқылы жеке өзіне не үшінші тұлғаларға мүлiктiк (мүліктік емес) игiлiктер мен артықшылықтар алу немесе табу мақсатында заңсыз пайдалануы, сол сияқты игiлiктер мен артықшылықтарды беру арқылы осы адамдарды параға сатып алу.

Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық – бұл үшін заңда әкімшілік немесе қылмыстық жауаптылық белгіленген, сыбайлас жемқорлық белгілері бар құқыққа қайшы, кінәлі түрдегі іс-әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік).

Егер Сізге пара ұсынма немесе Сізден пара талап етсе!

Парақорлық анағұрлым сипатты, қауіпті және сыбайлас жемқорлықтың кең таралған көрінісі болып табылады.

Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіпарамен байланысты қылмыстың үш түрін қарастырады:

пара алу (366-б.);

пара беру (367-б.);

парақорлыққаделдал болу (368-б.).

Егер пара туралы сөз болса, бұл дегеніміз пара беретін (пара алушы) және оны беретін (пара беруші) бар екендігін көрсетеді.

Парада делдал болуда мүмкін.

Пара алу – ең қауіпті лауазымдық қылмыстың бірі, егер мұндай әрекеттер (әрекетсiздiк) осы адамның қызметтiк өкiлеттiктеріне кiретін болса не ол лауазымдық жағдайына байланысты осындай әрекеттерге (әрекетсiздiкке) ықпал жасайтын, тұлғалар тобымен немесе бопсалаумен жасалады.

Пара беру–уәкілеттік берілген адамға не оған теңестірілген адамға немесе жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамға не лауазымды адамға, жеке өзіне немесе делдал арқылы бағытталған қылмыс.

Парақорлыққа делдал болу –пара алушыға және пара берушiге олардың арасындағы пара алу және беру туралы келісімге қол жеткiзуге немесе оны iске асыруға ықпал ету.

МЫНАДАЙ ПАРАЛАР БАР:

Заттар – ақшалар, оның ішінде валюта, банк чектері және құнды қағаздар, гауһар металлдан және тастан бұйымдар, автокөліктер, азық-түлік өнімдері, бейнетехникалар, тұрмыстық аспаптар мен басқа тауарлар, пәтерлер, саяжайлар, қала сыртынан үйлер, гараждар, жер учаскілері және өзге де жылжымайтын мүліктер.

Қызметтер мен пайдалар – емдеу, жөндеу және құрылыс жұмыстары, санаториялық және туристтік жолдамалар, шет елге жол жүру, ойын-сауықты төлеу және өзге де қайтарылмайтын немесе бағасы төмендетілген шығындар.

Пара алудың бүркемеленген нысаны – қарызға немесе қолданыста жоқ қарызды төлеу ретінде банктік қарыз, төмендетілген баға бойынша сатып алынған тауарларды төлеу, көтерілген бағамен тауарларды сатып алу, пара алушыға, оның туыстарынан достарына еңбекақы төлемімен жалған еңбек келісім-шарттарын жасау, жеңілдік несие алу, дәрістер, мақалалар және кітаптар үшін қаламақыны арттыру, казинода «кездейсоқ» ұтып алу, жалға беру төлемін азайту, несие бойынша пайыз мөлшерлерін көбейту және тағы басқалар.

ПАРА АЛҒАНЫ ҮШІН КІМ ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПТЫЛЫҚҚА ТАРТЫЛУЫ МҮМКІН?

Пара алушы деп лауазымды адамды мемлекеттік қызметтерді орындауға уәкілетті және оларға теңестірілген адам, немесе жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адам, не шетелдік мемлекет немесе халықаралық ұйымның лауазымды тұлғасы (бұдан әрі – лауазымды тұлға) танылу мүмкін.

Жауапты мемлекеттiк лауазымды атқаратын адам – мемлекеттік қызметтерді және мемлекеттік органдардың өкілеттіктерін тікелей орындау үшін Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының конституциялық және өзге де заңдарында белгіленген лауазымды атқаратын адам, мемлекеттік қызмет туралы ҚР заңнамасына сәйкес атөаратын саяси мемлекетітк лауазымды не «А» корпустағы әкімшілік мемлекеттік лауазымды тұлғаға тең судья.

ПАРА АЛУҒА ЖАЗА:

Пара алу (366-б.):

Мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкiлеттiк берілген адамның не оған теңестiрiлген адамның немесе жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамның не лауазымды адамның, сол сияқты шет мемлекеттің немесе халықаралық ұйымның лауазымды адамының пара берушiнiң немесе оның өкiлi болған адамдардың пайдасына жасаған әрекеттері (әрекетсiздiгi) үшiн, егер мұндай әрекеттер (әрекетсiздiк) осы адамның қызметтiк өкiлеттiктеріне кiретін болса не ол лауазымдық жағдайына байланысты осындай әрекеттерге (әрекетсiздiкке) ықпал жасай алатын болса, сол сияқты жалпы қамқорлығы немесе жол берушілігі үшін өзіне немесе басқа адамдарға ақша, бағалы қағаздар, өзге мүлiк, мүлiкке құқық немесе мүлiк сипатындағы пайда түрiнде жеке өзi немесе делдал арқылы пара алуы –  мүлкі тәркіленіп, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, параның елу еселенген сомасы мөлшерінде айыппұл салуға не бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

Айтарлықтай мөлшерде жасалған дәл сол іс-әрекет, сол сияқты заңсыз әрекеттері (әрекетсiздiгi) үшiн пара алу – мүлкі тәркіленіп, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, параның алпыс еселенген сомасы мөлшерінде айыппұл салуға не үш жылдан жеті жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

Егер қылмысты адамдар тобының алдын ала сөз байланысуымен қорқытып алу арқылы немесе iрi мөлшерде бірнеше рет жасалса – мүлкі тәркіленіп, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, параның жетпіс еселенген сомасы мөлшерінде айыппұл салуға не жеті жылдан он екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

Егер оларды қылмыстық топ жасаса, сол сияқты аса ірі мөлшерде жасалса – мүлкі тәркіленіп, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, параның сексен еселенген сомасы мөлшерінде айыппұл салуға не он жылдан он бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

Пара беру (367-б.):

Мемлекеттікфункциялардыорындауғауәкілеттікберілгенадамға не оғантеңестірілгенадамғанемесежауаптымемлекеттіклауазымдыатқаратынадамға не лауазымдыадамға, солсияқтышетмемлекеттіңнемесехалықаралықұйымныңлауазымдыадамынажекеөзіненемеседелдаларқылы пара беру – мүлкітәркіленіпнемесеонсыз, белгілібірлауазымдардыатқарунемесебелгілібірқызметпенайналысуқұқығынанөмірбойынаайыраотырып, параныңжиырмаеселенгенсомасымөлшеріндеайыппұлсалуға не үшжылғадейінгімерзімге бас бостандығынанайыруғажазаланады.

Айтарлықтаймөлшердежасалғандәлсоліс-әрекет – мүлкітәркіленіпнемесеонсыз, белгілібірлауазымдардыатқарунемесебелгілібірқызметпенайналысуқұқығынанөмірбойынаайыраотырып, параныңотызеселенгенсомасымөлшеріндеайыппұлсалуға не бес жылғадейінгімерзімге бас бостандығынанайыруғажазаланады.

Егерқылмысадамдартобыныңалдын ала сөзбайласуыменнемесеірімөлшерде, бірнешеретжасалса – мүлкітәркіленіп, белгілібірлауазымдардыатқарунемесебелгілібірқызметпенайналысуқұқығынанөмірбойынаайыраотырып, параныңқырықеселенгенсомасымөлшеріндеайыппұлсалуға не жетіжылдан он екіжылғадейінгімерзімге бас бостандығынанайыруғажазаланады.

Егерқылмыс аса ірімөлшердежасалсанемесеолардықылмыстық топ жасаса – мүлкітәркіленіп, белгілібірлауазымдардыатқарунемесебелгілібірқызметпенайналысуқұқығынанөмірбойынаайыраотырып, параныңелуеселенгенсомасымөлшеріндеайыппұлсалуға не он жылдан он бес жылғадейінгімерзімге бас бостандығынанайыруғажазаланады.

Делдаларқылы пара алунемесепарағасатыпалу (368-б.):

 

Кейбіржағдайларда пара делдаларқылыберіледіжәнеалынады – бағынатынқызметкерлерден, жекекәсіпкерлерден, делдалфирмалардыңжұмыскерлерінен, қылмысқасебепшілерҚазақстанРеспубликасыныңҚылмыстықкодексіменқарастырылған.

Коммерциялықпарағасатыпалуделдалдар – бағыныстықызметкерлер, бизнес бойыншасеріктестер, арнайыжалданғантұлғалар, соныменқатарҚазақстанРеспубликасыныңҚылмыстықкодексіменқылмыстыңкөмекшісіретіндеқарастырылатындарарқылыжүзегеасырылуымүмкін.

Пара бергеннемесекоммерциялықсатыпалужасағаназамат, жауапкершіліктенбосатылумүмкін, егер:

қорқытыпалуфактілерідәлелденсе;

азаматөзеркіменқұқыққорғауоргандарынажасағанісінхабарласа.

Параны қорқытыпалунемесекоммерциялықсатыпалужалғансөзжеткiзуҚазақстанРеспубликасыныңқылмыстықкодексіменқарастырылып, үшжылданжетіжылғадейінгімерзімге бас бостандығыншектеуге, не солмерзімге бас бостандығынанайыруғажазаланады.

Пара алутікелейнемесежанаматүрде («егерсұрақбіздіңпайдамызғашешілсе, онда …… аласыз») ұсынылуымүмкін.

Пара ұсынудыңкейбіржанамабелгілері:

  1. Пара алумүмкіндігітуралыәңгімеастарлысипатта, пара берушініңсөзідаулымәселеніңоңтайлышешімікезіндеолоғанақшаберетінінемесеқаңдай да бірқызметкөрсетінітуралыашықмәлімдемесіжоққысқасөйлемдердентұрады; ешқандай «қауіпті» сөздербұлреттеқолданылмайды.
  2. Әңгімелесубарысында пара берушікуәгерлердіңнемесеаудионың, бейнетехниканың бар болуыкезінде осы мәселенібасқажағдайда (басқауақытта, басқажерде) шешумүмкіндігінталқылауғадайынекендігінденеқимылыменнемесеымдауыменкөрсетеді.

 

  1. Пара алусомасынемесесипатыдыбысталмайды; соныменқатартиістісандарқағазпарағындажазылуы, калькуляторданемесекомпьютердетеріліпәлеуетті пара алушығакөрсетілуімүмкін.
  2. Пара берушікенеттенәңгіменітоқтатып, соныменбіргематериалдары, конверт, портфель, түйіншегі бар папканықалдырып, орнынанбірсылтауменкетіпқалаалады.
  3. Пара берушімәселенішешугетікелейқатысыжоқбасқаадамғабайланыстыжалғастыруүшінжолдайалады.

 

Пара алудыұсынунемесеқорқытыпалужағдайындаСіздіңәрекетіңіз

– пара беруші (пара алудықорқытыпалушы) пара алудықабылауға (беруге) дайындық,  не болмаса пара алудан (беруден) бас тартудептүсінетінасығыспікірайтуғажолберместен, жағымпазданусыз, сыпайы, өтеабай болу керек;

– Сізгеұсынылғаншарттымұқияттыңдап, нақтыестесақтау (соманыңмөлшері, тауарлардыңатауыжәнеқызметтіңсипаты, пара берудіңмерзімі мен тәсілі, коммерциялық пара сатыпалудыңнысаны, мәселердішешуреттілігі);

– келесіәңгімелесугедейінуақытжәнепараны беру орнытуралымәселеніауыстыруғатырысужәнекелесікездесуүшінСізгежақсытанысжердіұсыну;

– сөйлесудеөзінізгебасымдылықалмаңыз, көбінесе «қабылдауғажұмысістеңіз», әлеуетті пара алушыға (пара берушіге) Сізгекөбірекақпаратберугемүмкіндікберіңіз;

– Сізде диктофон бар болғанжағдайда пара алунемесе оны қорқытыпалутуралыұсыныстыжазыпалуға (жасырын) тырысуқажет.

Пара алудыұсынунемесеқорқытыпалуфактісіжасалғаннанкейінСізгебірденқандайәрекетжасағандұрыс?

  1. Сыбайласжемқорлыққақарсыуәкілеттіорганға осы факт туралыхабарлау.
  2. Сіздіңжұмысорнынызнемесеолардыңжоғарғыоргандарыбойыншақұқыққорғауоргандарыныңбірінедайындалыпжатқанқылмыстуралыауызша не болмасажазбашахабарламаменжүгіну.

Жергіліктібилікоргандары (әкім аппараты), құқыққорғауоргандарыныңөкілдерінемесеөзгемемлекеттікмекемелерініңқызметкерлерітарапынан пара алудыұсынунемесеқорқытыпалужағдайындаСізолардыңқызметкерлеріменжасалатынқылмыстыбұлтартпаумәселелеріменайналысатын осы органдардыңқауіпсіздікбөлімшелерінетікелейжүгінуіңізгеболады.

  1. Сізжүгінгенқұқыққорғау органы басшысыныңқабылдауынаСізгеұсынылған пара алунемесе оны қорқытыпалутуралыхабарламамен бару.
  2. Сізге пара алунемесе оны қорқытыпалубойыншаұсыныс беру фактісітуралытөмендегілердінақтыкөрсетіпөтінішжазу:

лауазымдықтұлғаларданкім (тегі, аты, әкесініңаты, лауазымы, мекемесі) Сізге пара алудынемесе оны қорқытыпалудыұсынады;

 

ұсынылатыннемесеқорқытыпалынатын пара алудыңсомасы мен сипатықаңдай;

Сізгенақтықаңдайәрекеттер (немесеәрекетсіздіктер) үшін пара алудынемесе оны қорқытыпалудыұсынады;

қайуақытта, қайжердежәнеқаңдайүлгідетікелей пара беру керек;

бұданәріқұқыққорғауоргандарыныңнұсқауларынасәйкесәрекетету;

белгіленгентәртіптежолдау.

БҰНЫ БІЛУ МАҢЫЗДЫ!

Қылмыс туралы ауызша хабарламалар мен жазбаша өтініштер тәулік бойы құқық қорғау органдарында қылмыс жасау жеріне және уақытына тәуелді емес қабылданады.

Сіз хабарламаны қабылдаған қызметкер және оның қолы, тіркеу нөмірі, құқық қорғау органының атауы, мекенжайы және телефоны, хабарламаны қабылдау күні туралы мәлімет көрсетілетін талон-хабарламаны немесе құқық қорғау органында оны тіркеу туралы белгісі бар өз өтінішіңіздің көшірмесін алуға құқылысыз.

Сізден алынған хабарлама (өтініш) құқық қорғау органында шұғыл тіркелуі тиіс және Қазақстан Республикасының заңнама талаптарына сәйкес процессуалдық әрекеттерді жүзеге асыру үшін жоғары басшыға жеткізіледі.

Сіздің өтінішіңізді орындаумен айналысу тапсырылған құқық қорғау органында Сіз қабылданатын шаралардың сипатын анықтауға және Сіздің құқығыңыз бен заңды мүдделеріңізге қатысты мәселелер бойынша аса толық ақпарат алу үшін тиісті бөлімшенің басшысын Сізді қабылдауды талап етуге құқылысыз.

Пара беру туралы Сіздің хабарламаңызды (өтінішіңізді) қабылдаудан бас тартқан жағдайда Сіз жоғарғы инстанциялардың заңсыз әрекеттеріне шағымдануға, сонымен қатар құқық қорғау органдарының қызметін прокурорлық қадағалауды жүзеге асыратын жоғарғы органына құқық қорғау қызметкерлерінің заңсыз әрекеттеріне шағым беруге құқылысыз.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы бойынша азаматтарды консультациялық тегін қолдау және сыбайлас жемқорлыққа қарсы құқық бұзушылық туралы телефондық хабарламаны қабылдау – 1424.

 

 

Жарияланған күні: 2020-22-05 сағат 23:06
Сілтеме https://czn.kz/pamjatka-po-protivodejstviju-korrupcii/